Powstanie Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. St. Moniuszki w Zbąszyniu jest nierozerwalnie związane z postacią Antoniego Janiszewskiego, z którego inicjatywy powstało otwarte 24 września 1950 r. z 35-ciu uczniami Wiejskie Ognisko Muzyczne. Pierwszymi wykładowcami byli :Telesfor Barczyński (skrzypce), Henryk Basiński (instr.dęte), Jan Goliński (akordeon), Eleonora Stehr (fortepian) i Tomasz Śliwa (instr.ludowe ). Już w nastepnym roku liczba uczniów wzrosła do 120 i Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z dnia 19.03.1951 r placówka ta została upaństwowiona .W listopadzie 1951 r działał już 50–cio osobowy zespół akordeonistów prowadzony przez Jana Golińskiego i 30-osobowa orkiestra smyczkowa pod kierownictwem Antoniego Janiszewskiego.W grudniu 1952 roku Orkiestra smyczkowa wraz z kapelami ludowymi wystąpiła na pokazie Państwowych Ognisk Artystycznych
w Warszawie zdobywając sobie ogromne uznanie słuchaczy (Express Poznański 24/25.12.1953r).Państwowe Ognisko Muzyczne odwiedzali często goście z ZSRR , Bułgarii ,Litwy,NRD i RFN zainteresowani szczególnie nauką na instrumentach ludowych regionu zbąszyńskiego (kozioł ślubny i weselny , sierszenki ).Liczne sukcesy zespołów muzycznych i dobre wyniki nauczania spowodowały ,że Zarządzeniem nr 188 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 31 października 1959 r Państwowe Ognisko Muzyczne zostało przemianowane na Państwową Szkołę Muzyczną im.St.Moniuszki.
Pierwszy skład Rady Pedagogicznej przedstawiał się następująco:
| 1. | Jarosława Szypczyńska | – fortepian |
| 2. | Maria Sobańska | – fortepian |
| 3. | Barbara Żurowska | – fortepian |
| 4. | Jan Goliński | – akordeon |
| 5. | Franciszek Sieradzki | – skrzypce |
| 6. | Rudolf Malec | – instrumenty smyczkowe, szarpane |
| 7. | Henryk Basiński | – instrumenty dęte |
| 8. | Franciszek Sikora | – puzon , perkusja |
| 9. | Tadeusz Priebe | – trąbka |
| 10. | Maria Waliszewska | – rytmika |
| 11. | Jadwiga Poczekaj | – umuzykalnienie , zasady muzyki |
| 12. | Zbigniew Kordysz | – harmonia , kształcenie słuchu |
| 13. | Felicja Kurowiak | – śpiew solowy |
| 14. | Tomasz Śliwa | – instrumenty ludowe |
| 15. | Antoni Janiszewski | – zespoły kameralne , orkiestra |
W roku szkolnym 1960/61 liczba uczniów wzrosła do 200.Wychowankami Szkoły były dzieci nie tylko ze Zbąszynia i jego najbliższych okolic , lecz również z Nowego Tomyśla , Babimostu , Świebodzina i Trzciela.Jednym z największych sukcesów w początkowej fazie istnienia szkoły było III miejsce zajęte przez Kapelę Ludową pod kierownictwem Tomasza Śliwy na XII Międzynarodowym Festiwalu Muzycznym w Llangollen (Wielka Brytania)1959r.
Dyrektor Antoni Janiszewski kładł ogromny nacisk na muzykowanie zespołowe. Obok dużego zespołu akordeonistów (kier.najpierw J.Goliński potem Tadeusz Laufer ) i orkiestry dętej (kier.T.Priebe ) powstała w grudniu 1971 r Dziewczęca Orkiestra Dęta „Szałamaje” przemianowana później na „Zbąszyńskie dziewczęta”.Od samego początku orkiestra ta obok szkolnej kapeli ludowej stała się wizytówką muzyczną Zbąszynia zarówno w naszym regionie jak i w wielu innych miastach Polski.W 1973 roku dyrektor Antoni Janiszewski przeszedł na zasłużoną emeryturę a jego najukochańsza orkiestra „Zbąszyńskie dziewczęta” znalazła opiekę w Stowarzyszeniu Muzyków Ludowych.
Po Antonim Janiszewskim stanowisko dyrektora objął mgr Ryszard Szczepański, a jego zastepcą został mgr Zbigniew Bartz.Początek pracy nowej Dyrekcji to „mocne uderzenie” w postaci współorganizacji pierwszej Biesiady Koźlarskiej w Nądni k.Zbąszynia (XII 1973 obecnie odbywają się w Zbąszyniu ).Z inicjatywy dyr. R.Szczepańskiego odbywały się koncerty „przy świecach” z udziałem wielce szanownych i znanych muzyków jak Benon Hardy – pianista i organista czy dr Jerzy Młodziejowski.Szkoła nawiązała kontakty muzyczne z Cottbus (NRD) i Czechosłowacją.Uczniowie zdobywali laury w konkursach akordeonowych w Gubinie (1976) i Instrumentów dętych w Świebodzinie (1976).
W 1975 r Urząd Wojewódzki w Poznaniu powierzył dyr Ryszardowi Szczepańskiemu organizację Szkoły Muzycznej w Nowym Tomyślu. Pierwszą rekrutacje do niej przeprowadzili nauczyciele naszej szkoły tworząc równocześnie w dużej części pierwszą kadrę nowej placówki.
W roku szkolnym 1976/77 stanowisko dyrektora PSM I st. im.St.Moniuszki w Zbąszyniu objął mgr Zbigniew Bartz.W grudniu 1976 r na zaproszenie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego im.St.Moniuszki na 22 koncerty dla młodzieży szkolnej w Warszawie wyjechała Kapela Ludowa w skladzie :Zbigniew Mańczak ,Bernard Frącek i Jan Prządka.Dużą aktywnością wyróżniał się zespół akordeonowy kierowany przez T.Laufra.Uczniowie dobrze prezentowali się na przeglądach i konkursach.Na III Konkursie akordeonistów w Gubinie uczeń Ireneusz Borowicz z kl.T.Laufra uzyskał wyróżnienie , a w Międzywojewódzkim Konkursie gry na instrumentach dętych w Świebodzinie Marek Fabisiak – trąbka z kl.T.Priebe zdobył I miejsce (1980).W czerwcu 1980r na konfrontacjach Kapel Dzudziarskich w Poznaniu Kapela Ludowa uzyskała III nagrodę , a w lipcu 1982r w Bydgoskich impresjach muzycznych otrzymała nagrodę specjalną.
W połowie września 1984r stanowisko dyrektora objął mgr Kordian Górski.Utworzona została klasa śpiewu solowego na efekty , której nie trzeba było długo czekać bo już w 1986r uczeń Jarosław Świrszcz z klasy śpiewu Marii Przechery otrzymał wyróżnienie na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze.W kwietniu 1988 uczeń Sebastian Łukaszewski – flet zajął II miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie gry na instrumentach dętych w Zielonej Górze.
Od 1.IX.1988 dyrektorem szkoły została mgr Maria Czuchwicka.Do sukcesów uczniów klasy instrumentów dętych i kapeli ludowej dołączyli też pianiści. I tak w Wojewódzkim Przeglądzie klas fortepianu w Zielonej Górze ( IV 90r) Lidia Dolińska z klasy fortepianu Katarzyny Kmiećkowiak zdobyła I miejsce a Aleksandra Białecka z klasy fortepianu pani dyrektor zajęła miejsce w I grupie.
W październiku 1990r mgr Maria Czuchwicka złożyła rezygnację ze stanowiska dyrektora.Do czasu powołania nowego dyrektora funkcje tę sprawowali nauczyciele Maria Sobańska i Henryk Skotarczyk pod czujnym okiem CEA (wizytator mgr K.Karcz ) i Burmistrza Miasta i Gminy Zbąszyń (mgr inż.R.Szczepaniaka).Od 1.12.1990r funkcję p.o. dyrektora objął mgr Andrzej Niedziałkowski , który po wygranym konkursie na to stanowisko (V 1991 r ) pełnił je do dnia 31 sierpnia 2012r.
Od 1 września 2012r. do dnia dzisiejszego dyrektorem szkoły jest Julita Skowrońska. To podczas jej kadencji szkoła przeniosła się do nowego budynku.
Potwierdzeniem poziomu nauczania w naszej szkole jest uczestnictwo i zajmowanie wysokich miejsc przez uczniów na konkursach, turniejach i festiwalach muzycznych:
- w maju 1992r na Konkursie Młodego Muzyka w Szczecinku uczennica Katarzyna Brajerek – róg (z klasy mgr K.Kostyry ) zajęła III miejsce w kategorii instrumentów dętych blaszanych,
- w lutym 1993r na Regionalnym Przeglądzie Sekcji Fortepianu w Zielonej Górze uczennica Aleksandra Białecka ( z klasy mgr M.Czuchwickiej ) zajęła II miejsce,
- w maju 1993r kapela Ludowa (kl.Jarosława Skotarczyka ) wystąpiła z powodzeniem w Szczecińskiej Gali Artystycznej,
- w marcu 1994r w Regionalnym Przeglądzie Instrumentów Smyczkowych w Zielonej Górze uczennica Wirginia Suchorska ( z klasy mgr B.Wąsowskiego ) zajęła IV miejsce,
- gitarzysta Jacek Kny (klasa J.Musielaka ) zajął IV miejsce w Regionalnym przeglądzie Gitary w Świebodzinie (1994 ),
- na II Międzywojewódzkim Konkursie gitary klasycznej w Żaganiu Marek Mądrzak (klasa J.Musielaka ) otrzymał wyróżnienie (1995),
- w IV Zachodniopomorskim Międzywojewódzkim Konkursie Perkusyjnym Szkół Muzycznych I stopnia w Szczecinie uczeń Przemysław Kurasiński ( klasa mgr R.Troszczyńskiego) zajął III miejsce (1998 r).
- na IX Poznańskim Konkursie Instrumentó Dętych Blaszanych Joanna Repich (z klasy rogu mgr Kazimierza Kostyry) zajęła I miejsce
- Patrycja Motylińska (z klasy rogu mgr K. Kostyry) została wyróżniona na XI Poznańskim Konkursie Instrumentów Dętych Blaszanych
- na IX Zachodniopomorskim Konkursie Perkusyjnym w Stragardzie Szczecińskim Jakub Lewandowski (klasa perkusji mgr R. Troszczyńskiego) zajął I miejsce w I grupie (21.03.05)
To tylko niektóre osiągnięcia uczniów PSM I st.im.St.Moniuszki w okresie 50 lat istnienia.
Bardzo ważnym elementem działalności naszej szkoły jest organizacja koncertów dla środowiska. Ich liczba – 1500 świadczyć może o dużej aktywności organizacyjnej .Były to koncerty naszych uczniów ale również zaproszonych zespołów i solistow z kraju i zagranicy. W latach 90. zorganizowaliśmy następujące koncerty:
| 26.10.1990r | – Chóru policjantów „Politie Koor” z Hogezand (Holandia) pod dyr. Sima Noordhofa |
| 15.03.1991r | – Koncert Łukasza Szyrnera – wiolonczela i Macieja Szyrnera z PSM Szkoła Talentów z Poznania |
| 22.11.1991r | – Koncert uczniów Szkoły Muzycznej z Wilna (Litwa) |
| 30.03.1992r | – Koncert kwintetu akordeonowego „Corcetino „ z Wilna (Litwa) |
| 13.04.1992r | – Koncert uczniów PSM I st.im.W.Lutosławskiego z Nowego Tomyśla |
| 22.04.1992r | – Koncert L^orchestre De^loffre z Rennes (Francja) |
| 23.10.1992r | – Koncert Chóru Męskiego „Beestwood” z Anglii |
| 25.11.1992r | – Koncert Studio Muzycznego „Rapsodia „ z Dubnej k.Moskwy (Rosja) |
| 27.12.1992r | – Koncert Chóru Męskiego „Arion” C.K.Zamek z Poznania |
| 08.03.1993r | – Koncert Le Choeur d^Enfants z Rennes (Francja) |
| 21.05.1993r | – Koncert Chóru Kameralnego i Orkiestry z PSM II st.im.F.Chopina z Poznania |
| 27.01.1994r | – Koncert Poznańskiego Chóru Kameralnego „Dysonans” pod dyr. M.Wdowickiej |
| 04.03.1994r | – Koncert Chóru Kameralnego „Chorea” z Rennes (Francja) |
| 09.03.1994r | – Koncert uczniów Liceum Muzycznego im.M.Karłowicza z Poznania |
| 20.05.1994r | – Koncert Chóru Męskiego „Arion” C.K.”Zamek” z Poznania i Big Band z ZSM w Poznaniu |
| 24.11.1994r | – Koncert Radosława Pujanka – skrzypce z Poznania „Szkoła Talentów” |
| 27.01.1995r | – Koncert Katarzyny Górskiej – wiolonczela z PLM im.M.Karłowicza z Poznania i Bronisława Madziara z PSM „Szkoła Talentów” z Poznania |
| 11.07.1995r | – Koncert Chóru Dzieci Bretanii z Rennes (Francja ) |
| 06.11.1995r | – Koncert Bajanistów z Kijowa (Ukraina) |
| 24.05.1996r | – Recital Skrzypcowy R.Pujanka –skrzypce z A.M.w Poznaniu |
| 25.02.1997r | – Koncert laureatów konkursów wiolonczelowych w kraju i zagranicą – Katarzyna Górska , Magdalena Pietraszewska , Andrzej Nowicki. |
| 09.04.1997r | – Recital fortepianowy Elwiry Janiec |
| 10.04.1997r | – Recital akordeonowy – Wojciech Jurgiel i Tomasz Drakr PLM w Poznaniu |
| 23.05.1997r | – Koncert harfistki Anny Faber |
| 26.05.1997r | – Recital waltorniowy Katarzyny Brajerek |
| 01.10.1997r | – Koncert „Spotkanie z muzyką” Jerzy Nalepka – gitara klasyczna i Andrzej Sowiński – instrumenty perkusyjne z A.M. w Łodzi |
| 25.03.1998r | – Recital fortepianowy Lidii Dolińskiej |
| 25.05.1998r | – spotkanie z kompozytorem Zygmuntem Koniecznym z „Piwnicy pod Baranami |
| 23.09.1998r | – Recital waltorniowy K.Brajerek i K.Kostyry |
| 04.01.1999r | – Recital fortepianowy Aleksandry Białeckiej |
| 19.01.1999r | – Koncert z okazji 80 rocznicy Powstania Wlkp. wykonawcy Chór Męski „Arion” z C.K.”Zamek” w Poznaniu i Kapeli Zamku Rydzyńskiego |
| 19.02.1999r | – Koncert Chopinowski w wykonaniu tegorocznych dyplomantów PSM II st im.F.Chopina w Poznaniu i PLM im.M.Karłowicza z Poznania z klasy prof.B.Jarantowskiej. |
| 03.09.1999r | – Recital fletowy w wykonaniu Anny Jundził, Elżbiety Turczyńskiej Lucyny Żołnierek |
| 27.04.2000r | – Koncert Chóru „Dzieci Bretanii” z Rennes (Francja) |
| 02.05.2000r i 2001r | – występ kapeli koźlarskiej i Orkiestry dętej na Wielkopolskich Spotkaniach z Książką, Radiem i Telewizją (Poznań – Arena) |
| 05.05.2000r | – Recital gitarowy Jacka Kny |
| 03.10.2001r | – Koncert uczniów OSM i. H. Wieniawskiego z Poznania |
| 15.10.2002r | – Koncert Kwintetu akordeonowego z Litwy |
| 03.11.2003r | – Koncert Teresy Kaban – Błażej (fortepian) i Henryka Błażeja (flet) z Krakowa |
| 17.01.2005r | – udział Orkiestry dętej w Wieczornicy z okazji rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego |
| 22.05.2005r | – koncert jubileuszowy z okazji 20-lecia Orkiestry dętej |
| 17.01.2006r | koncert chóru „Poznańskie słowiki” i zespołu folklorystycznego „Wielkopolanie” |
| 13.05 2007r | – koncert Chóru męskiego „Arion” z CK Zamek oraz Orkiestry dętej |
| 17.10.2007r | – koncert „Arcydzieła muzyki polskiego baroku” w wykonaniu chóru „Poznańskie słowiki”oraz zespołu kameralnego Filharmonii poznańskiej pod dyrekacją Stefana Stuligrosza i Tomasza Dzięcioła |
| 05.08.2007r | – koncert Orkiesrty dętej i kapeli ludowej na Starym Rynku w Poznaniu oraz w Parku Wilsona |
| 20.10.2007r | – koncert Orkiestry dętej z okazji 95-lecia Chóru Męskiego „Arion” w Auli UAM w Poznaniu |
Koncerty dużych zespołów (chóry , orkiestry ) odbywały się w Kościele Parafialnym w Zbąszyniu dzięki życzliwości naszego proboszcza X Zbigniewa Piotrowskiego , któremu z serca dziękujemy.
Co roku w okresie Bożego Narodzenia poza koncertami kolęd w wykonaniu Chóru Szkolnego (kier.art.J.Skowrońska) i Orkiestry dętej (kier.art.K.Kostyra ) , nauczycielki rytmiki przygotowywały Jasełka oraz inscenizacje bajek dla dzieci.Wśród przygotowujących te programy na przestrzeni ostatnich lat były nauczycielki : Eleonora Błaszkiewicz , Dorota Łakoma , Maria Przechera , Julita Skowrońska, Lidia Duda i Magdalena Rugała.
W organizowanych od 1973r Biesiadach Koźlarskich początkowo w Nądni k.Zbąszynia a obecnie w Zbąszyniu biorą udział uczniowie z naszej szkoły zdobywając nagrody indywidualne ( klasa instrumentów ludowych , którą prowadzi obecnie Jan Sylwester Prządka).
W 60-leciu istnienia naszą szkołę ukończyło około 1000 absolwentów , z których wielu ukończyło szkoły muzyczne typu średniego i Akademie Muzyczne.Są obecnie muzykami Filharmonii Poznańskiej i Teatru Wielkiego w Poznaniu oraz nauczycielami w Polskich Szkołach Muzycznych.
Obecnie pobiera naukę w naszej szkole 143 uczniów ze Zbąszynia , Zbąszynka , Trzciela i innych pobliskich miejscowości.Rada Pedagogiczna sklada się z 24 nauczycieli , większość z nich dojeżdża z Poznania. Szkoła posiada bibliotekę i płytotekę (płyty CD) ,którą prowadzi p.Magdalena Rugała. Personel administracyjno – obsługowy to 9 osób z Panią Anną Łużną – sekretarzem szkoły na czele.
Od września 2014r. Szkoła mieści się w nowym budynku i dysponuje wspaniałą salą koncertową.
Nowe jest wyposażenie Szkoły, nie tylko w meble i pomoce dydaktyczne, zakupiono także nowe instrumenty. Z finansów Projektu POIiŚ dotowano zakup dwóch fortepianów- Yamaha C7 grand piano oraz Yamaha C6 grand piano, pięć pianin Petroff, skrzypce we wszystkich rozmiarach oraz wszystkie instrumenty dęte: trąbki, saksofony, klarnety, flety i waltornię. W roku 2015 ze środków CEA zakupiona została marimba Yamaha.